Монголын боловсролын алдаа юунд байна вэ?

Сүүлийн үед Монголын боловсролын системийг шүүмжилсэн, өнөөгийн боловсролын системийн бий болгож байгаа нийгмийн тэгш бус байдлыг баримт нотолгоотой гаргаж тавьсан, короновирусээс үүдсэн нөхцөл байдалд теле хичээл, онлайн сургалтын чанар, үр өгөөжийг сайжруулах шаардлага гарч байгаа тухай, Кембрижийн хөтөлбөрийн сайн муу тал, манайд тохирох эсэх тухай мэтгэлцээн дахин өрнөж, боловсролын системийг хямралаас гаргах арга замын талаар санал бодлоо дэвшүүлж байна. Эдгээр хэлэлцүүлэг, мэтгэлцээнд өөрийн бодол саналаа нэмэрлэх зорилгоор энэ өгүүллийг тэрлэв. Улс эх орондоо мэдлэг боловсролтой, авьяас ур чадвартай хүний капиталыг бий болгож бойжуулах боловсролын тогтолцоотой болохын тулд боловсролын системийг бүхэлд нь системийн үүднээс авч үзэж, яагаад бид ийм байдалд хүрэв, бидэнд юуг өөрчлөх шаардлага тулгарч байна, бидэнд ямар бололцоо байна вэ гэсэн асуултууд тавьж, тал бүрээс нь нухацтай авч үзэх шаардлагатай юм. Тулгамдаж байгаа асуудлуудыг ганц нэгээр нь тус тусад нь салгаж авч, засаж сайжруулах арга барил ямар ч үр дүнд хүргэхгүй гэдгийг сүүлийн жилүүдийн туршлага харуулсан. Энд системийн сэтгэлгээгээр хандаж, асуудлыг нухацтай авч үзэж, авах арга хэмжээг няхуур төлөвлөж, тууштай хэрэгжүүлэх төрийн бодлого, улс төрийн эр зориг хамгаас чухал юм. Яагаад бид ийм байдалд хүрэв? Боловсролын системийн алдаа гажуудлын учир шалтгааныг авч үзэхдээ төр засгийн баримталж ирсэн нийгэм эдийн засгийн бодлогыг бүхэлд нь системийн үүднээс авч үзэж тунгаан бодож шинжлэхгүйгээр бүрэн бүтэн зураглалыг гаргах боломжгүй юм.Бүр өнгөрсөн зууны наяад оноос Кейнсийн эдийн засгийн онолыг сөргүүлж, Маргарет Тэтчер, Доналд Рейган нар Попперын “Нээлттэй нийгэм”, Хайекийн “Боолчлолд хүрэх зам” болон бусад бүтээлүүдийг үндэслэн улс төр, эдийн засгийн неолиберал онолыг хүчтэй хэрэгжүүлж эхэлснийг та бид мэдэх болсон.Чөлөөт өрсөлдөөн, нээлттэй эдийн засгийг шүтсэн энэхүү номлол нь эдийн засгийг либералчлах, үнэ ханшийг чөлөөлөх, гадаадын хөрөнгө оруулалтын хяналтыг сулруулах, улсын секторыг хувьчлах замаар бүтцийн өөрчлөлтийг хийх зэрэг шинэчлэлийг хийхэд чиглэсэн бөгөөд боловсрол, эрүүл мэндийн салбар ч энэхүү өөрчлөлтийн гадна үлдэж чадаагүй байна. Зах зээлд шилжсэн ардчиллын эхний жилүүдээс манай улсын төр засгийн удирдлагууд гаднын зөвлөхүүдийн зөвлөмж, донор байгууллагуудын тусламжтайгаар эдийн засгийн неолиберал үзэл санааг тууштай хэрэгжүүлж ирлээ. Нийгмийн амьдралын бүхий л салбаруудыг неолиберал үзэл санаанд нийцүүлэхийн тулд суурь зарчмуудыг нь эвдэж өөрчлөхөд хүрсэн юм. Аливаа асуудалд илүү прагматик шинжтэй хандах болж хязгаар тавиагүй өрсөлдөөн амжилтад хүрэх гол хэрэгсэл болж хувирлаа.Неолиберал өөрчлөлтийн прагматик шинж чанар нь даяаршлын үйл явцыг шийдэх тохиромжтой хариу үйлдэл байлаа. Гэвч прагматик хандлага нь зөвхөн өнөөдрийн ашгийн төлөө анхаарлаа төвлөрүүлж байдаг учраас ирээдүйн асуудалд зохих хариулт өгч чаддаггүй гэдгийг бидний туулж ирсэн шинэхэн түүх харуулж байна. Дэлхийг нөмөрсөн 2007-2008 оны нийгэм эдийн засгийн хямрал нь даяаршил, зах зээлийн өрсөлдөөн бол амьдралын туйлын зөв хууль гэсэн неолиберал номлолд итгэх итгэл үнэмшлийг хөсөрдүүлэхэд хүргэсэн юм.Тиймээс ч дэлхий дахинаа неолиберал өөрчлөлтийн давуу сул талуудын тухай эрдэмтэд өргөн хүрээтэй шүүмжлэлт хэлэлцүүлэг, маргаан өрнүүлж байна.Нобелийн шагналт Жозэф Стиглиц, Амартяа Сэн болон алдарт философич Ноам Хомски зэрэг олон эрдэмтэн судлаачид неолиберализмыг хүчтэй шүүмжилж байна. Хөгжиж байгаа орнуудад (тэр дотор манай орон ч багтаж байна) явуулсан эдийн засгийн неолиберал бодлого бүтэлгүй болсны дараа ийм шүүмжлэл эсэргүүцэл бүр эрчимжсэн юм.

Үргэлжлэл эндээс уншаарай.